Levende boeken lenen

Nadat ik heb verteld welk boek ik heb gereserveerd, neemt de bibliothecaris mij mee naar een zitje. Daar legt zij het reglement uit: ik mag het boek twintig minuten lenen en mag het alles vragen maar het boek hoeft geen antwoord te geven. Ik mag het boek niet vouwen, er niet in krassen en ik mag het niet mee naar huis nemen.

Ik bedank haar en draai mij naar mijn boek, wij knikken elkaar vriendelijk toe, schudden elkaar de hand en stellen ons voor. Mijn boek heet Edith en zij is transgender.

Ik heb het al zo vaak verteld: ik houd van boeken maar het leukste van mijn werk in een bibliotheek vind ik het contact met de mensen die er komen. Ik houd ervan om een praatje met hen te maken. Over boeken, over andere interesses, over het weer desnoods en ik vind dat ik bof als er dan een wat persoonlijker verhaal volgt. Ik bof vaak. Het zijn natuurlijk niet altijd vrolijke verhalen en sommige blijven dan in mijn hoofd rondspoken maar ik leer ervan, het verruimt mijn blik.

En toen hoorde ik over de Mensenbieb.

De Mensenbieb is een bibliotheek waar je mensen, levende boeken, kan lenen. Mensen met een bepaalde aandoening, een bijzondere achtergrond, een andere leefstijl, voorkeur, beroep, een anders-dan-anders verhaal. Mensen die je “normaal” niet zo gauw zou spreken of zelfs tegenkomen. En als je ze al zou spreken, dan zou je het misschien niet in je hoofd halen om naar hun speciale verhaal te vragen. In de Mensenbieb kan dat wel.

“Was er een bepaald moment waarop je voor het eerst dacht of voelde, dat er iets anders aan je was? Wat is of zijn de meest vervelende vragen die jou gesteld worden?”

Ediths eerste antwoord is vrij uitgebreid, haar tweede kort en bondig: “Of ik geopereerd ben en wat mijn vroegere naam was. Die persoon van vroeger bestaat niet meer.”

Ik bestudeerde uitgebreid de website en werd steeds enthousiaster. Wat een geweldig concept! Wat een mooie manier om je in de wereld van een ander, iemand van misschien ver buiten je blikveld, te kunnen verdiepen, wat een mooie manier om van eventuele aannames en vooroordelen af te komen. En ook: wat een mooie manier om mensen de kans te geven anderen te vertellen over de zaken waar zij tegenaan lopen. Toen ik las dat de eerstvolgende bijeenkomst in een bibliotheek niet ver van mijn woonplaats zou zijn, wist ik het zeker: daar wil ik naar toe!

Ik vertelde het aan een vriendin van wie ik verwachtte dat zij hier ook erg in geïnteresseerd zou zijn. “Als jij gaat, ga ik met je mee,” was haar spontane reactie en samen bekeken wij uit welke boeken wij konden kiezen.

(Dit kiezen had overigens iets ongemakkelijks; het deed zo denken aan een menukaart. Het enige wat ik hierover verder kwijt wil, is dat een mens zeer flauwe mopjes kan maken uit, ja toch wel, zenuwen. Hoe bijzonder, boeiend enzovoort ook, we vonden het ook een behoorlijk spannende onderneming.)

Omdat de middag zo’n tweeënhalf uur zou duren en er voor elk gesprek minstens twintig minuten staat, was het in theorie mogelijk om vijf boeken te lenen maar wij besloten het te beperken tot twee. De verhalen zouden immers behoorlijk intensief en misschien wel aangrijpend kunnen zijn.

Beiden kozen wij voor een transgender. Mijn vriendin was daarnaast benieuwd naar het verhaal van een ex-verslaafde en ik naar dat van een persoon met hiv.

Het leek ons bovendien niet onlogisch dat bepaalde verhalen elkaar zouden “overlappen”: een dakloze kon ook een homoseksueel zijn, iemand die moeite heeft met lezen en schrijven kon ook met mishandeling of een verslaving te maken hebben. En iemand met hiv….

Bij mijn tweede levende boek bleek ik, ruimdenkend als ik probeer te zijn, toch een heel verkeerd beeld van een seropositief persoon te hebben. Niet de wat ingedoken persoon in een beetje smoezelige jas was degene met hiv maar de frisse, jonge vrouw aan het tafeltje naast hem.

“Ik heb het virus van mijn vriend, nu mijn man. De eerste test was negatief en hij was zo blij dat hij mij niet besmet had maar de tweede, er is altijd een tweede nodig, was toch positief.”

“Het gaat goed met mij, met ons. We hebben inmiddels een kind samen, een heel gezond dochtertje.”

“Hoe voorzichtig moet je met haar zijn? Wat als zij zich verwondt, een bloedneus krijgt of iets dergelijks?” - “De medicatie die ik heb houdt het virus zo slapend dat ik een ander niet kan besmetten. Zelfs niet als ik onbeschermd zou vrijen.”

Je kan natuurlijk boeken en artikelen over al deze onderwerpen lezen, je kan documentaires bekijken, en ook dat is allemaal erg leerzaam, maar in de Mensenbieb heb je de mogelijkheid om direct te reageren, om dieper op iets in te gaan, om de vragen te stellen die bij je opkomen en die een presentator niet stelt.

Het is natuurlijk niet zo dat ik nu alles weet over transgenders en mensen met hiv. Het blijven persoonlijke verhalen. Ik weet nu wel veel over hoe het transgender zijn voor Edith* is en hoe Lise* met haar ziekte omgaat.

Hoe benieuwd mijn vriendin en ik nu, nog meer dan vóór onze gesprekken, naar de andere levende boeken zijn - we waren wel erg blij met de beslissing om elk maar twee gesprekken te voeren.

Na afloop zaten wij tegenover elkaar met elk een kop thee en een tollend hoofd. “Sorry, ik kan even niet praten, ik zit zo vol,” kreeg ik er alleen maar uit en voor haar gold hetzelfde.

Maar o, wat was dit een verrijkende en ook verrassende ervaring.

Wat was dit een indrukwekkende middag.

“Hartelijk dank voor dit gesprek, voor jouw openhartigheid en vertrouwen.”

“En jij bedankt voor je belangstelling.”

*Hoewel beide vrouwen erg open waren in hun verhalen en zij ook naast de Mensenbieb actief zijn in hun respectievelijke organisaties en voorlichtingen geven, vond ik het toch netter om hun echte namen in dit stukje te vervangen door fictieve.

De foto hier vlak boven is geknipt uit de opname die RTL Nieuws van de middag maakte.