Die beide jongens

Toen ik een jaar of 10 was las ik het dagboek van Anne Frank voor de eerste keer en ik was zwaar onder de indruk. Van dat meisje, een leeftijdgenoot toen, van de omstandigheden waaronder zij leefde en van het, haar, einde. Bij het herlezen, een paar jaar later, vond ik het boek zo mogelijk nog aangrijpender. Ik las toen weer over haar hoop, over haar toekomstverwachtingen en ik wist hoe het ging aflopen. Het feit dat ìk dat wist en zìj niet, maakte het zo extra schrijnend. Sindsdien pak ik niet zomaar een boek dat zo over de jodenvervolging tijdens de tweede wereldoorlog gaat.

Maar een tijdje geleden luisterlas ik "The boy in the striped pyjamas" (Nederlandse vertaling: "De jongen in de gestreepte pyjama") van John Boyne. Ik wist in ruwe lijnen waar het over ging:

De Duitse Bruno verhuist met zijn familie in 1943 naar 'Oudwis', een vreemde plaats waar niet ver van hun huis mensen in gestreepte pyjama's achter een hek wonen. Bruno snapt er niets van. Hij gaat op onderzoek uit en sluit vriendschap met Shmuel, die aan de andere kant van het hek woont. In deze roman voor jongeren/volwassenen worden de jodenvervolging en de vernietigingskampen vanuit een verrassend standpunt bekeken: dat van een kind dat weliswaar een militair als vader heeft, maar van de gruwelen van het concentratiekamp niets begrijpt. (NBD/Biblion)

John Boyne vertelt dit verhaal vanuit de ogen van Bruno. Simpel, eenvoudig en naïef. Volgens sommige lezers/recensenten tè naïef maar ik had er geen moeite mee. Of misschien juist wel maar dan op een andere manier: er werd hierdoor veel aan eigen fantasie en invulling overgelaten en dat kan hard aankomen. Dat kwàm ook hard aan bij mij. De keren dat ik "Oh, jongen... jongen toch..." dacht en bijna hardop "Ach nee!" riep, heb ik niet geteld, maar het waren er vast veel. En toen tegen het einde... O, die jongens. Die beide jongens.

Ik ben blij dat ik het boek niet "gewoon" gelezen heb, maar geluisterd. Dit is bij uitstek een verhaal wat je moet hòren vertellen. De rustige stem (Michael Malony in de Engelse versie) stond zo in contrast met de spanning en zelfs angst die ik voelde als luisteraar. Als wéér degene die al wist wat er zou kunnen gebeuren.

Luisteren dus. Of desnoods lezen. En pas daarna de film bekijken. Boek èn film (wat mij betreft beslist in die volgorde): heel, heel mooi en bijzonder aangrijpend.